Werken detox-kuren voor gewichtsverlies echt?

Wat is een detox of ontgiftingskuur?

De woorden ontgiften en detoxen verwijzen allebei naar ‘reinigen’ of het ontdoen van schadelijke stoffen. Een specifieke definitie voor een detox-kuur bestaat niet echt, maar het algemene doel is het verwijderen van je dieet of levensstijl om beter en/of sneller af te vallen. Het gaat meestal over een proces van korte duur en bevat bepaalde instructies om het dieet aan te passen en zo een bepaald doel te bereiken. 

Soms gaat het over afvallen in het algemeen, maar sommige detox-diëten beloven soms vetverlies in bepaalde lichaamsdelen. De methodes om het beoogde doel te bereiken, variëren van dieet tot dieet. Sommigen maken gebruik van kruidensupplementen of lichaamsbeweging, terwijl anderen enkel op je voeding focussen.

Wat is het verschil tussen een detox-kuur en een ontgiftingskuur?

Tusseen detox- en ontgiftingskuren is weinig tot geen verschil omdat beide begrippen moeilijk te definiëren zijn. Beide termen worden door elkaar gebruikt wanneer men het heeft over dit soort diëten, hoewel sommigen beweren dat er een verschil is tussen de twee. Er is sowieso een grote overlap: het gaat in beide gevallen over een dieet van korte termijn (maximum een maand). De voornaamste verschillen liggen in de intentie achter de methode en worden hieronder uit de doeken gedaan. 

Detox-diëten focussen op het elimineren van toxines

Detox ofwel ‘detoxificatie’ benadrukken de notie dat je lichaam hulp nodig heeft om schadelijke stoffen of ‘toxines’ uit je systeem te krijgen. Deze stoffen kunnen elke voedingsstof of stof uit je omgeving zijn die mogelijk schadelijk is voor je gezondheid, zoals bijvoorbeeld:

• Vervuilende stoffen
• Zware metalen
• Industriële chemicaliën
• Pesticiden
• Allergenen
• …

Een detox-dieet is meestal erg streng en houdt mogelijk in dat je moet vasten, kruidensupplementen neemt, laxerende middelen inneemt, darmspoelingen of het vermijden van veel verschillende voedingsmiddelen. Sommige detox-kuren zeggen dat ze specifieke organen reinigen, zoals de lever, nieren of dikke darm.

Gewichtsverlies is vaak een van vele doelen van een detox-kuur, andere beoogde effecten zijn het verhelpen van kwalen zoals:

• Allergieën
• Hoofdpijn en migraine
• Problemen met vertering
• Vermoeidheid
• Misselijkheid
• Acne en uitslag
• Hormoonschommelingen

Detox-kuren zijn erg populair, maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat ze werken.

Ontgiftingskuren benadrukken vooral gezonde voeding

Sommige ontgiftingskuren of ‘cleanses’ werken gelijkaardig aan een detox-dieet en bevatten strenge voedingsrestricties en supplementen, maar ze zijn niet allemaal even streng. Over het algemeen focussen ze op het elimineren van ongezonde voeding of allergene door ze te vervangen door whole foods en voeding rijk aan voedingsstoffen om de algemene gezondheid te bevorderen.

Gewichtsverlies is meestal het voornaamste doel, maar een cleanse kan ook dienen om bepaalde problemen met de spijsvertering of het hongergevoel te verhelpen. Voeding die meestal vermeden moeten worden tijdens zo’n dieet zijn: 

• Suiker
• Verwerkte voeding
• Alcohol
• Zuivel
• Soja
• Maïs
• Tarwe
• Gluten

Niet alle detox- en ontgiftingskuren zijn hetzelfde

Er is een enorm aanbod aan kuren voor gewichtsverlies. Dat zal je merken wanneer je ‘detox’ of ‘ontgiftingskuur’ googelt en een hele resem aan kuren en producten als resultaat krijgt. Dat komt waarschijnlijk omdat er geen vaste definitie voor bestaat. Voorbeelden van populaire kuren zijn Whole30, sapjeskuren en The Master Cleanse of het limonade-dieet. De richtlijnen variëren van het vermijden van bepaalde voedingsproducten en -groepen tot het volledig aan de kant zetten van vaste voeding voor een 10-tal dagen.

Hoe goed werken detox- en ontgiftingskuren?

Er is geen wetenschappelijk onderzoek naar specifieke merken van kuren voor gewichtsverlies, dus in het is niet zeker of ze werken. De meeste detox- en ontgiftingskuren kunnen vergeleken worden met een dieet met weinig calorieën op korte termijn (VLCD of ‘very low-calorie diet’). Weinig calorieën wordt hier gedefinieerd als 450 tot 800 calorieën per dag. 

Er zijn studies die suggereren dat een VLCD leidt tot significant gewichtsverlies bij mensen met obesitas. Het zou ook op een efficiëntere manier cholesterol en bloedsuiker verlagen dan trage, langere diëten. Wie een trager dieet volgt, behoudt wel meer spiermassa. Op lange termijn is het behouden van een gezond gewicht enkel mogelijk door een permanente aanpassing aan de levensstijl na het VLCD.
De onderzoeken naar VLCD werden wel goed gemonitord en de diëten bevatten alle voedingswaarden die het lichaam nodig heeft. In het geval van detox- en ontgiftingskuren wordt niet altijd beantwoord aan de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid voedingsstoffen, wat kan leiden tot tekorten en schade aan de gezondheid.

Zijn er gezondheidsvoordelen van detox- en ontgiftingskuren?

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor de effecten van dit soort kuren, ondanks hun uitgebreide claims rond gezondheidsvoordelen. In het beste geval berusten ze op anekdotisch bewijs. De meeste detox- en ontgiftingskuren houden in dat je voor een korte periode heel weinig calorieën eet, wat wel leidt tot gewichtsverlies. Het zou ook mogelijk goed kunnen zijn voor de bloedsuiker van personen met diabetes type 2, maar dat kan eerder aan het gewichtsverlies te linken zijn dat aan de methode voor het afvallen. Een gezond gewicht is over het algemeen goed voor de gezondheid. 

Toch is gewichtsverlies door detox of ontgiften niet voor iedereen de geschikte methode. Het is een erg streng dieet, waardoor het moeilijk vol te houden en sociaal isolerend is. Daarbij is het ook geen oplossing voor lange termijn. De enige studies die voordelen van een VLCD suggereren, werden uitgevoerd in een gecontroleerde omgeving terwijl detox-kuren niet door medische professionals gemonitord worden. 
Vaak komen er ook dure sappen, supplementen en handboeken bij te pas, zonder dat er wetenschappelijk bewijs bestaat voor de effectiviteit van zo’n dieet. Ten slotte zorgen zulke extreme diëten er niet voor dat je gezonde gewoonten kweekt, wat wel nodig is om op gewicht te blijven.

De risico’s en nadelen van detox- en ontgiftingskuren

Op korte termijn kan een detox- of ontgiftingskuur je helpen om af te vallen, maar er komen ook wel ernstige risico’s voor je gezondheid bij kijken. Er zijn veel verschillende soorten kuren met verschillende methodes, die elk andere risico’s met zich meedragen. In deze sectie vind je enkele voorbeelden opgesomd.

Op heel korte tijd gewicht verliezen wordt geassocieerd met bepaalde negatieve effecten op de gezondheid, zoals uitdroging en het ontwikkelen van galstenen. Verder kunnen erg strenge diëten een psychosociale impact hebben bij personen die gevoelig zijn voor eetstoornissen.  De VLCD’s die vele ontgiftingskuren voorschrijven kunnen mogelijk leiden tot een tekort aan belangrijke voedingsstoffen. In hoeverre dit je gezondheid aantast, hangt af van de duur en mate van restrictie. Er zijn ook studies die suggereren dat sap- en smoothie-diëten die hoge hoeveelheden groene groenten bevatten, schade aan de nieren veroorzaakt bij mensen met een chronische nierziekte. 

Voor de meesten zorgt het focussen op gewichtsverlies ten nadele van andere gezondheidsaspecten niet voor problemen met de fysieke en mentale gezondheid. Verder verhindert het ook de ontwikkeling van vaardigheden die je nodig hebt om op lange termijn je gedrag aan te passen en op gewicht te blijven.

Detox- en ontgiftingskuren zouden je lichaam zuiver maken en het van schadelijke stoffen ontdoen, met als bijkomend voordeel snel gewichtsverlies. Daarbij volg je een streng dieet dat soms wordt aangevuld met supplementen of lichaamsbeweging. Toch is er in de meeste gevallen geen wetenschappelijk bewijs voor alle gezondheidsvoordelen die ze zeggen te hebben en vaak brengt het risico’s voor je mentale en fysieke gezondheid met zich mee. Vooral mensen die al gezondheidsproblemen hebben, kunnen beter overwegen om een trager en langer dieet te volgen.