Obesitas: symptomen, oorzaken en behandeling

Wat is BMI en wat heeft het te maken met obesitas?

Obesitas is geassocieerd met een hoger risico voor bepaalde aandoeningen, zoals diabetes type 2, hartziekten en kanker. Het komt relatief vaak voor: in België heeft 15% van de vrouwen en 16,7% van de mannen obesitas (Statista). Hoe weet je of je obesitas hebt? De body mass index (BMI) wordt berekend aan de hand van het gewicht en de lengte van een persoon. Mensen met een BMI dat hoger is dan 30 hebben obesitas. Let wel op, BMI houdt geen rekening met veel factoren, zoals leeftijd, geslacht, etniciteit en spiermassa en maakt geen onderscheid tussen gewicht in spiermassa of vet. 

De verdeling van types obesitas

Afhankelijk van je BMI zijn er verschillende klassen van obesitas. Hieronder vind je een overzicht.

Oorzaken van obesitas

Meer calorieën op te nemen dan je verbrandt kan op lange termijn leiden tot obesitas. De overtollige energie die je uit een teveel aan voeding haalt, wordt opgeslagen in de vorm van vet. Zo word je steeds zwaarder. De eenvoudige balans van aantal calorieën in versus aantal calorieën uit gaat niet altijd op. Er zijn ook oorzaken waar je zelf geen controle over hebt:

• Je aanleg bepaalt hoe je lichaam voedsel verwerkt en hoe vet wordt opgeslagen.
• Ouder worden leidt tot een vermindering van spiermassa en een trager metabolisme, waardoor je sneller bijkomt.
• Te weinig slaap kan hormonale schommelingen veroorzaken waardoor je meer honger krijgt een zin hebt in calorierijke voeding.
• Het gewicht dat je tijdens de zwangerschap bijkomt kan moeilijk kwijt te raken zijn en op lange termijn obesitas veroorzaken.
• Bepaalde aandoeningen kunnen ook overwicht en obesitas veroorzaken:
• PCOS of Polycysteus Ovarium Syndroom, een aandoening die vrouwelijke hormonen uit balans brengt.
• Prader-Willi syndroom, een zeldzame aandoening die een extreem hongergevoel veroorzaakt.
• De ziekte van Cushing, een aandoening veroorzaakt door een teveel aan cortisol (het stresshormoon).
• Hypothyreoïdie, wat betekent dat je schildklier niet goed werkt.
• Osteoartritis (OA) en andere aandoeningen die pijn veroorzaken leiden mogelijk tot minder lichaamsbeweging.

Lees ook: Wat is Akkermansia en wat doet het voor je darmen?

Risicoverhogende factoren voor obesitas

Sommige mensen hebben meer kans om obesitas te krijgen. Dat risico wordt bepaald door specifieke factoren, waarvan je hieronder een overzicht vindt:

De gevolgen van obesitas

Naast gewichtstoename zijn er ook veel ernstige gevolgen van obesitas, vooral op lange termijn. Doordat het lichaam in verhouding meer vet dan spieren bevat, lijden de botten en organen hieronder. Er is ook een hogere kans op ontstekingen, wat vermoedelijk een risicofactor voor kanker is. Obesitas is ook een van de voornaamste oorzaken van diabetes type 2. 

Er zijn tal van aandoeningen die gelinkt zijn aan obesitas:

• Diabetes type 2
• Hartziekten
• Hoge bloeddruk
• Bepaalde kankers
• Beroerte
• Galblaas-ziekten
• Leververvetting
• Hoge cholesterol
• Slaapapneu
• Artritis
• Vruchtbaarheidsproblemen

Behandelingen voor obesitas

Hoewel obesitas ernstige gevolgen heeft voor de gezondheid, kan je in de meeste gevallen je gewicht zelf terug op peil krijgen. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Als je moeite hebt om het overtollig gewicht kwijt te raken, aarzel dan niet om hulp in te schakelen. Je kan aan je dokter vragen om je door te verwijzen naar een diëtist. Soms wordt er in samenwerking met je diëtist en arts ook een therapeut ingeschakeld. In sommige gevallen worden medicatie of operaties voorgesteld door de arts.

Soorten operaties om af te vallen

Operaties tegen obesitas worden ook wel bariatrische chirurgie genoemd. Het doel ervan is om ervoor te zorgen dat je lichaam minder voedsel kan opnemen en/of je lichaam minder calorieën absorbeert. Bariatrische chirurgie wordt enkel toegepast in extreme gevallen en kan, net zoals andere ingrepen, allerlei complicaties veroorzaken. Het is belangrijk dat de persoon na de operatie blijvende aanpassingen doet aan de levensstijl om ziekte te voorkomen. 

Voorbeelden van zulke operaties zijn:

• Gastric bypass: de maag wordt verkleind en de twaalfvingerige darm en een deel van de dunne darm wordt omgeleid. 
• LAGB of Laparoscopische verstelbare maagband: de maag wordt in twee delen verdeeld met een band.
• Gastric sleeve: een deel van de maag wordt weggenomen.
• Biliopancreatische diversie met een duodenale switch: de maag wordt grotendeels verwijderd.

Wie komt in aanmerking voor bariatrische chirurgie?

Algemeen wordt een operatie aanbevolen voor volwassenen met een BMI van 30 tot 35 (klasse 1) die comorbiditeiten hebben zoals diabetes type 2 en geen voortgang vertonen na veranderingen in eetpatroon en levensstijl. De operatie is het meest efficiënt voor personen tussen 18 en 65 jaar. Voor de operatie zal de persoon moeten afvallen. Vaak wordt er ook therapie voorzien om ervoor te zorgen dat hij of zij mentaal voorbereid is voor de operatie en bereid is om zijn of haar levensstijl te veranderen. 

Veranderingen in levensstijl tegen obesitas

Samen met je diëtist kan je een voedingsplan opstellen met gezonde voedingsmiddelen dat het beste voor jou werkt. In combinatie met gezonde voeding kan 300 minuten aan lichaamsbeweging per week je kracht, conditie en metabolisme verbeteren. Als de problemen met je gewicht veroorzaakt worden door psychologische problemen, kan een steungroep een hulp zijn om triggers te leren herkennen en om te gaan met problemen rond eten.

Obesitas voorkomen

De laatste decennia is obesitas steeds prevalenter. De overheid probeert dit tegen te gaan door middel van sensibiliseringscampagnes om gezonde voeding te promoten en beleidswijzingen zoals de suikertaks. 
Er zijn verschillende manieren waarop je zelf het risico op obesitas kunt verlagen:

• Probeer zo’n 20 tot 30 per dag aan lichaamsbeweging te doen en kies voor sporten zoals wandelen, zwemmen of fietsen.
• Probeer een gezond voedingspatroon aan te houden en eet voedzame levensmiddelen zoals fruit, groenten, volkoren granen en magere eiwitten.
• Beperk de hoeveelheid voeding die rijk is aan vet en calorieën.

Obesitas is een aandoening die ernstige gevolgen kan hebben voor de gezondheid zoals hartziekten en diabetes type 2. Vanaf een BMI van 30, is er sprake van obesitas. Het kan veroorzaakt worden door een ongezonde levensstijl of een onderliggende aandoening. Als je obesitas hebt, kan je samen met een diëtist je levensstijl aanpassen. In bepaalde gevallen wordt er medicatie of een operatie aanbevolen.